Kołyma – nieformalna nazwa największej grupy łagrów na dalekim, północnym wschodzie ZSRR na obszarze Jakuckiej ASSR i obwodu magadańskiego. Nazwa pochodzi od rzeki przepływającej po tym terenie. Momentem decydującym do założenia na tym odległym obszarze sowieckich dziesiątków łagrów – sowieckich obozów koncentracyjnych było odkrycie na tym terenie bogatych złóż zasobów naturalnych – złota, platyny, węgla, uranu, rudy cyny i ołowiu, ropy naftowej i molibdenu. W 1931 r. na rozkaz Stalina zorganizowane zostało na Kołymie przedsiębiorstwo górnicze „Dalstroj” podległe NKWD. Wydobyciem cennych złóż na tych bezludnych terenach mieli zająć się więźniowie stalinowscy umieszczeni w utworzonej w 1932 r. sieci łagrów Siewwostłag (Połnocno-Wschodnie Poprawcze Obozy Pracy). Pierwsi więźniowie przybyli tu w lutym tegoż roku. Tereny podległe obozom NKWD zajmowały łącznie powierzchnię 2,6 mln km2. Z uwagi na surowy klimat (pracę przerywano dopiero przy temperaturze -54 stopni C) i złe warunki w tutejszych łagrach występowała tu wysoka śmiertelność wśród więźniów. Ocenia się, że ogółem w latach 1937-1953 więziono ogółem na Kołymie ponad 1,6 mln zesłańców. W obozach przebywali tu więźniowie polityczni i kryminalni razem. Kompleks łagrów na Kołymie zamknięto pod koniec lat 50-tych XX w.

Do największych łagrów na Kołymie należały te znajdujące się w miastach : Magadan i Nachodka oraz w całym obwodzie magadańskim.

Magadan – osada początkowo pod nazwą Nagajewo założona w 1928 r., intensywnie rozbudowywana od roku 1933 stanowiąc ważny element w strukturze wydobycia złóż naturalnych Dalstroju. Od 1939 r. nosi nazwę Magadan. Więźniowie tutejszych łagrów (jako bezpłatna siła robocza) wydobywali przede wszystkim na rzecz ZSRR złoża złota, a następnie także cyny, wolframu, kobaltu i uranu. Miasto to stało się także ważnym portem tranzytowym więźniów i towarów do innych części Kołymy i ZSRR. W obozach Magadanu więzieni byli zarówno Polacy – ofiary represji sowieckich lat 1939-1941, jak i żołnierze Armii Krajowej po roku 1944. 12.07.1996 r. na wzgórzu Krutaja nad Magadanem został wniesiony pomnik „Maska Boleści” ku czci ofiar łagrów sowieckich na obszarze Kołymy.

Nachodka to port handlowy nad zatoka Morza Japońskiego (169 km na wschód od Władywostoku) zbudowany w latach 1934-58 przez więźniów politycznych odbywających karę w sowieckich łagrach. Od momentu połączenia portu z Koleja Transsyberyjską Nachodka stała się jako Buchta Nachodka punktem rozdzielczym więźniów do łagrów na Kołymie, Sachalinie czy na Półwyspie Czukockim. Od 1950 r. zyskało status miasta. Obecnie ważny port handlowy i rybacki oraz stocznia.